Lễ Ra-mư-wan là một trong những lễ hội quan trọng của người Chăm tại Bình Thuận và Ninh Thuận, đặc biệt là của tộc người Chăm Bà-Ni.
Lễ hội của người Chăm Bà-Ni và tín ngưỡng Đạo BàNi
Trong cộng đồng Chăm Bà-Ni, tộc người Chăm Bà-Ni còn được gọi là Chăm Hồi giáo cũ để phân biệt với người Chăm Islam ở Nam Bộ, đó là dân tộc Chăm theo Hồi giáo Mã lay (Hồi giáo mới).
Mặc dù Đạo Islam là tôn giáo độc thần với tính nhất quán cao, nhưng người Chăm miền Trung đã tiếp nhận Đạo Islam từ thế kỷ XV và biến đổi tôn giáo Islam thành tín ngưỡng bản địa của riêng mình, được gọi là Đạo Bà-Ni, trở thành tôn giáo riêng của cộng đồng. Tên gọi Bà-Ni có thể là đọc trại âm từ phái Hồi giáo Sunni, một trong hai phái Hồi giáo lớn của thế giới, với nghĩa là “những đứa con của đấng tiên tri”.
Một số điểm chính về tôn giáo Đạo BàNi
- Đạo BàNi tôn giáo thừa nhận Aulwah (Allah) là Thượng đế, nhưng vẫn thờ các thần của dân tộc như: Pô Yang, Muk Kei, PôBhum…
- Đạo BàNi sử dụng một số văn bản kinh Koran (Qu’ran) để cầu nguyện, tuy nhiên các bài kệ (danak) và văn khấn lại được truyền lại qua các cả sư.
- Khác với Hồi giáo chỉ có Giáo sĩ, Đạo Bàni có các cấp bậc tu sĩ như: Guk (Sư cả), Imưm (lễ sư), Katip (phó sư) và Acar (tân sư).
- Đạo BàNi sử dụng trung tâm thánh đường (Ban hakem) làm nơi tổ chức các lễ, thay vì hành hương đến Mecca như trong Hồi giáo. Lễ hội lớn nhất hàng năm là Lễ Ramưwan, được tổ chức vào cuối tháng 8 đến ngày 1/9 (theo lịch Hồi), nhưng ngày tổ chức của lễ này thay đổi hàng năm; ví dụ như năm 2018 bắt đầu từ ngày 16/5, năm 2019 bắt đầu từ ngày 5/5, năm 2020 bắt đầu từ ngày 24/4, năm 2021 bắt đầu từ ngày 13/4, năm 2022 bắt đầu từ ngày 2/4 và năm 2023 bắt đầu từ ngày 23/3.
Vào dịp Ra-mư-wan, người Chăm thường sắm sửa lễ vật để dâng cho các Tu sĩ Bàni và các Tu sĩ trong tháng tịnh chay. Trong tháng này, họ chỉ ăn ít lễ vật và đọc kinh cầu nguyện. Tuy nhiên, tín đồ không bắt buộc phải nhịn ăn nhưng thường ăn ít hơn và đọc kinh cầu nguyện thường xuyên.
Ngoài ra, trong dịp Ra-mư-wan, người Chăm còn kết hợp với nghi thức cúng tổ tiên và tảo mộ tại nghĩa địa Bàni. Bên cạnh đó, họ cũng giữ tháng chay và khuyến khích bố thí, tuy nhiên, việc cắt bì đối với người nam chỉ tượng trưng. Điều đặc biệt là trong tháng chay người Chăm Bàni cũng cử ăn thịt heo.
Tôn giáo BàNi có ảnh hưởng của Hồi giáo, tuy nhiên, người Chăm đã du nhập và phát triển thành tín ngưỡng riêng mình. Đây là một trong những đặc trưng của tôn giáo Chămpa, người Chăm không có quốc gia độc lập nhưng vẫn giữ được bề dày văn hóa của dân tộc.
Theo truyền thống Hồi giáo, tất cả tín đồ Islam (Muslim) phải tuân thủ quy tắc giữ tháng chay (Ramadan). Trong thời gian này, người tín đồ phải nhịn ăn từ lúc mặt trời mọc (6h sáng) đến khi mặt trời lặn (6h chiều) và tập trung vào việc tưởng nhớ Thượng Đế Allah, đọc kinh và cầu nguyện nhiều hơn. Trong tháng chay, người tín đồ không được hội họp ăn uống và vui chơi phóng túng. Chỉ khi đến chiều tối, họ mới được ăn no để giữ sức khỏe cho ngày tiếp theo. Tuy nhiên, luật này không bắt buộc đối với người bệnh, người già, trẻ em và phụ nữ có thai.